Το άγχος είναι μια φυσιολογική σωματική και ψυχική αντίδραση σε μια απειλή, που είναι άγνωστη, ασαφής, ή σε ένα αίτημα για αντιμετώπιση απαιτητικών καταστάσεων. Εκδηλώνεται ως εσωτερική ένταση και συνδέεται με καταστάσεις αγωνίας, ανησυχίας και αβεβαιότητας, όταν υπάρχει η αίσθηση ενός επικείμενου κινδύνου.

Είναι μια συναισθηματική κατάσταση διέγερσης και έντασης και βιώνεται συχνά ως μια βασανιστική κατάσταση απόγνωσης.

Το άγχος έχει άμεση σχέση με το φόβο αλλά, δεν πρέπει να συγχέονται ή να ταυτίζονται οι δύο όροι, καθώς το άγχος περιγράφει μια λιγότερο συγκεκριμένη συναισθηματική κατάσταση από εκείνη που περιγράφει ο φόβος.

Ο φόβος είναι ένα συναίσθημα που σχετίζεται με μια αντίδραση συναγερμού σε παρόντα ή σε επικείμενο κίνδυνο (πραγματικό ή φανταστικό).

Όσον αφορά στα συμπτώματα που αναφέρει ο ασθενής, συνήθως οι αγχώδεις διαταραχές περιλαμβάνουν σκέψεις μελλοντικών κινδύνων, έντασης και συμπεριφορών αποφυγής αυτών.

Συμπτώματα έντονου άγχους περιλαμβάνουν υποκειμενικά συναισθήματα έντασης και εκνευρισμού, υπερβολικής λύπης, ευερεθιστότητας, νευρικότητας, δυσκολίας στη συγκέντρωση, διαταραχών ύπνου.

Επίσης μπορεί να υπάρχουν και σωματικά συμπτώματα, όπως αίσθημα παλμών, αίσθημα πνιγμού, τρόμος, ζάλη, κόπωση, δύσπνοια, πόνος στο στήθος, εφίδρωση.

Μπορεί να είναι παρόντα συμπτώματα αυξημένου επιπέδου συνείδησης, όπως αυξημένο αντανακλαστικό τρομάγματος και υπέρ-επαγρύπνηση. Άλλα συμπτώματα μπορεί να περιλαμβάνουν γνωσιακή δυσλειτουργία, όπως έλλειψη προσοχής και δυσκολία συγκέντρωσης.

Άτομα που βιώνουν άγχος τείνουν να αποφεύγουν καταστάσεις ή ερεθίσματα που σχετίζονται με το άγχος. Πολλές είναι οι καταστάσεις που θα πρέπει να περιλαμβάνονται στη διαφορική διάγνωση.

Το άγχος είναι κυρίαρχο κομμάτι και άλλων ψυχιατρικών διαταραχών, όπως της διεγερτικής κατάθλιψης, του ντελίριου, της άνοιας, της σχιζοφρένειας, των σχετιζόμενων με ψυχαναγκασμό – καταναγκασμό διαταραχών, του αυτισμού.

Ιατρικές καταστάσεις, όπως ανωμαλίες του θυρεοειδή αδένα, πρόπτωση μιτροειδούς, καρδιακές αρρυθμίες, υπογλυκαιμία, ίλιγγος, χρήση ή απόσυρση από ουσίες, νόσος Alzheimer, νόσος Parkinson, φαιοχρωμοκύτωμα, επιληψία, οδηγούν συχνά σε άγχος.

Επίσης, η λήψη πολλών κοινών φαρμάκων μπορεί να προκαλέσει συμπτώματα άγχους.
Αιτίες:

Βιολογικοί και ψυχολογικοί παράγοντες συνδυάζονται για την εκδήλωση της διαταραχής. Αποτελούν την διαφορετική όψη του ίδιου νομίσματος.

Οι βιολογικοί παράγοντες αναφέρονται κυρίως σε μια υπερδραστηριότητα του αυτόνομου νευρικού συστήματος, αλλά και των πολύπλοκων κυκλωμάτων που ελέγχουν κάθε στιγμή τη λειτουργία του οργανισμού. Αποτέλεσμα είναι ο οργανισμός να εκπέμπει «ψευδή σήματα κινδύνου». Σημαντικό ρόλο φαίνεται να παίζει και η αυξημένη συχνότητα αναπνοής που παρουσιάζουν οι πάσχοντες στη διάρκεια του πανικού, κατάσταση που ονομάζεται υπεραερισμός. Από διάφορες έρευνες επίσης έχει βρεθεί ότι συγγενείς πασχόντων από διαταραχή πανικού παρουσιάζουν αυξημένο κίνδυνο εμφάνισης της ίδιας διαταραχής.

Οι ψυχολογικοί παράγοντες αναφέρονται περισσότερο στο περιεχόμενο της σκέψης των πασχόντων και στον τρόπο που αυτό συμβάλλει στη γένεση του προβλήματος, καθώς και στον τρόπο με τον οποίο η συμπεριφορά αποφυγής που αναπτύσσουν οι πάσχοντες συμβάλλει στη διατήρηση του προβλήματος.

Ο πανικός είναι έντονο άγχος που εισβάλλει ξαφνικά και κλιμακώνεται πολύ γρήγορα, συνοδεύεται από μια πληθώρα συμπτωμάτων τόσο σωματικών όσο και ψυχολογικών που συνιστούν τη λεγόμενη κρίση πανικού. Είναι μια απότομη αίσθηση άγχους, έντονου φόβου, ανησυχίας, δυσφορίας, ενώ στην πραγματικότητα δεν απειλεί το άτομο κάποιος σοβαρός κίνδυνος.

Συνηθισμένα σωματικά συμπτώματα είναι: η δύσπνοια (σαν να μην φτάνει ο αέρας για αναπνοή), η ταχυκαρδία και το αίσθημα παλμών, η ζάλη, το αίσθημα αστάθειας, το αίσθημα βάρους στο στέρνο, το μούδιασμα, οι εξάψεις, ο ιδρώτας, η ναυτία και η ανακατωσούρα στο στομάχι, η τάση λιποθυμίας.

Συνηθισμένα ψυχολογικά συμπτώματα είναι: η δυσκολία προσοχής και συγκέντρωσης, ο φόβος ότι μπορεί να πάθει κάτι σημαντικό η υγεία του, ο φόβος ότι θα χάσει τον έλεγχο, ο φόβος ότι μπορεί να τρελαθεί.

Συνήθως εμφανίζεται κάποιος συνδυασμός από τα παραπάνω συμπτώματα, τα οποία κλιμακώνονται πολύ γρήγορα. Αυτό μπορεί να συμβεί ακόμη και στο 5% του πληθυσμού, χωρίς να αντιμετωπίσει ξανά παρόμοιο πρόβλημα.

• νευρικότητα ή αίσθημα αγωνίας
• εύκολη κόπωση
• δυσκολία συγκέντρωσης ή αίσθημα ότι το μυαλό αδειάζει
• ευερεθιστότητα
• μυϊκή τάση
• διαταραχή του ύπνου (δυσκολία έλευσης ή διατήρησης του ύπνου, ή ανήσυχος/μη ικανοποιητικός ύπνος)

Φοβία είναι η έντονη ανησυχία, άγχος και εμμονή ενός ατόμου για ένα αντικείμενο ή κάποιες καταστάσεις, παρότι στην πραγματικότητα δεν υπάρχει αληθινός κίνδυνος. Το άτομο αναγνωρίζει ότι ο φόβος είναι υπερβολικός ή παράλογος, αλλά η έκθεση στο φοβικό ερέθισμα προκαλεί σχεδόν πάντα έντονο άγχος, που μπορεί να πάρει και τη μορφή μιας κρίσης πανικού.

Θα μπορούσαμε να τις κατηγοριοποιήσουμε σε ειδικές φοβίες (πχ. ύψος, ζώα, βελόνες, αεροπλάνα, κλειστοί χώροι κ.ά.) που τις εμφανίζει το ένα τέταρτο περίπου του πληθυσμού και είναι πιο συχνές στις γυναίκες, και κοινωνικές φοβίες (πχ. ομιλία σε ακροατήριο, προσωπικές επαφές κ.τ.λ.), που μπορεί να συνδυάζονται ορισμένες φορές με προσβολές πανικού και εμφανίζονται με την ίδια συχνότητα σε άνδρες και γυναίκες.

Ειδικές Φοβίες (πχ. ύψος, ζώα, βελόνες, αεροπλάνα, κλειστοί χώροι κ.ά.). Εμφανίζουν έκδηλο και επίμονο φόβο, ο οποίος είναι υπερβολικός και παράλογος. Εκλύονται από την παρουσία του αντικειμένου ή από την πρόβλεψη της παρουσίας του αντικειμένου ή της κατάστασης. Εμφανίζονται στο ένα τέταρτο περίπου του πληθυσμού και είναι πιο συχνές στις γυναίκες.

Κοινωνικές Φοβίες (πχ. ομιλία σε ακροατήριο, προσωπικές επαφές κ.τ.λ.). Αποτελούν τον έκδηλο και επίμονο φόβο του ατόμου ότι θα ενεργήσει με τέτοιο τρόπο που θα ταπεινωθεί ή θα έρθει σε αμηχανία, όταν θα βρεθεί απέναντι σε μια κοινωνική κατάσταση, ή θα απαιτείται να ενεργήσει μπροστά σε κοινό, ή να εκτεθεί σε άγνωστους ανθρώπους. Εμφανίζονται με την ίδια συχνότητα σε άνδρες και γυναίκες.

Αποτελεί νέα ενότητα στην πιο πρόσφατη έκδοση (2013) του εγχειριδίου της Αμερικανικής Ψυχιατρικής Εταιρείας (DSM-5).

Σε αυτή την ενότητα περιλαμβάνονται:

• Οξεία διαταραχή του stress κ.ά.
• Μετατραυματική διαταραχή του stress

ί να γίνει από άλλον επιστήμονα υγείας εκτός του ιατρού και, συγκεκριμένα, μόνο του Ψυχιάτρου.

Η ταυτοποίηση των συμπτωμάτων άγχους θα πρέπει να οδηγήσει στη διάγνωση της συγκεκριμένης αιτίας άγχους και, συνεπώς, στην κατάλληλη και ειδική θεραπεία.

Η θεραπεία των διαφορετικών διαταραχών συνήθως περιλαμβάνει φαρμακοθεραπεία ή/και ψυχοθεραπεία, αν και κύριος γνώμονας για την επιτυχία της θεραπείας αποτελεί η επιτυχημένη διάγνωση και η συνεργασία του ασθενή με το θεράποντα ιατρό.

Τα φάρμακα που χρησιμοποιούνται συνήθως είναι:

1. Αγχολυτικά βενζοδιαζεπινούχα
2. Αγχολυτικά μη βενζοδιαζεπινούχα
3. Αγχολυτικά – Αντικαταθλιπτικά

Άλλη μορφή θεραπείας είναι η Γνωσιακή – Συμπεριφορική Ψυχοθεραπεία.

Εξέχουσας σημασίας αποτελεί το γεγονός ότι, καμία διάγνωση για οποιαδήποτε αγχώδη διαταραχή δε μπορεί να γίνει από άλλον επιστήμονα υγείας εκτός του ιατρού και, συγκεκριμένα, μόνο του Ψυχιάτρου.